มีคำถามในเชิงวิชาการออกมาให้ได้ยินบ่อยๆ ว่าเหตุใดมนุษย์จึงเฉลียวฉลาดกว่าสัตว์อื่นๆ? คำตอบมีอยู่หลากหลาย? ที่มักได้ยินคือสมองมนุษย์มีขนาดใหญ่และมีรอยหยิกรอยพับมากกว่าสมองสัตว์? แต่ประเด็นคงไม่ได้อยู่ตรงนั้น? อยู่ตรงที่ว่าอะไรเป็นเหตุให้สมองมนุษย์พัฒนาใหญ่ขึ้นและมีรอยหยิกมากขึ้นต่างหาก
มนุษย์มีจำนวนยีนไม่ต่างจากสัตว์อย่างหนูบ้านสักเท่าไหร่คือมีประมาณ 28,000 ? 30,000 ยีน? แถมชนิดของยีนยังเหมือนกันถึง 97%? สิ่งที่แตกต่างกันคือการเรียงลำดับของยีนมนุษย์กับยีนของหนูบ้านไม่เหมือนกันซึ่งก็ไม่น่าจะเกี่ยวข้องกับการพัฒนาความฉลาดสักเท่าไหร่?? ถึงวันนี้แล้วมีนักวิทยาศาสตร์จำนวนไม่น้อยเชื่อว่าความฉลาดของมนุษย์เริ่มพัฒนามาจากอาหารที่กินเข้าไปนั่นเองไม่ใช่อะไรอื่น? เป็นเรื่องของโภชนพันธุศาสตร์แท้ๆ มีคำในภาษาอังกฤษ 2 คำที่มีความหมายว่าโภชนพันธุศาสตร์ คือ Nutrigenetics กับ Nutrigenomics คำแรกหมายถึงการศึกษาเรื่องยีนที่ทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับเมแทบอลิซึมของสารอาหาร? ส่วนคำหลังหมายถึงการใช้สารอาหารเข้าไปเหนี่ยวนำการทำงานของยีน? ว่ากันว่าเหตุที่มนุษย์ฉลาดขึ้นเริ่มต้นด้วย Nutrigenomics นี่แหละครับ
รู้กันอยู่ว่าสิ่งแวดล้อมรอบตัวมนุษย์ทั้งที่เป็นธรรมชาติ? อาหาร? วัฒนธรรม? ประสบการณ์? ล้วนส่งผลต่อการพัฒนาประสิทธิภาพการทำงานของยีนที่ละเล็กละน้อยทั้งนั้น? โดยยีนจะค่อยๆ เปลี่ยนแปลงรหัสพันธุกรรมต่างไปจากเดิมที่เรียกกันว่าสนิพส์ (SNPs)? ทำให้มนุษย์ที่อยู่ต่างถิ่นต่างวัฒนธรรมกันกินอาหารแตกต่างกัน ผ่านประสบการณ์ต่างกัน บนยีนชนิดเดียวกันแท้ๆ มนุษย์คนละชาติพันธุ์กลับมีสนิพส์ไม่เหมือนกัน
ดร.นาธานีล? โดมีนี (Nathaniel Domini) เป็นอาจารย์หนุ่มแห่งมหาวิทยาลัย University of California , Santa Cruz? ปัจจุบันมีอายุแค่ 33 ปีเท่านั้น? เป็นคนแรกที่ทำการศึกษาลักษณะของฟันมนุษย์โบราณอายุกว่าสามล้านปี? สิ่งที่พบคือมนุษย์ยุคโน้นเริ่มมีการพัฒนาฟันแตกต่างไปจากบรรพบุรุษยุคก่อนหน้านั้น? แสดงให้เห็นว่าในขณะที่สัตว์กินหญ้ากินผักโดยกินแต่ใบ? มนุษย์กลับรู้จักกินหัวซึ่งกรุบกรอบกว่า แถมมีแป้งและน้ำตาลสูงกว่า
อาหารของมนุษย์จึงประกอบไปด้วยคาร์โบไฮเดรตสูงกว่าให้พลังงานมากกว่าอาหารของลิง แถมมีความหลากหลายกว่า? ดังนั้นจึงนอกจากจะช่วยให้ฟันมนุษย์ค่อยๆ พัฒนาปรับเปลี่ยนไปตามอาหารที่กินแล้ว? ยังมีส่วนช่วยให้สมองของมนุษย์ค่อยๆ พัฒนาขึ้นซึ่งเป็นผลมาจากสารอาหารส่งอิทธิพลหลากหลายยิ่งขึ้นไปอีกส่งผลให้สมองพัฒนามากขึ้น? มนุษย์จึงฉลาดขึ้นจากอาหารที่บริโภคเข้าไป? เรื่องการพัฒนาทางวัฒนธรรม? ทางภาษา? ทางศิลปกรรมและด้านอื่นๆ เป็นผลพวงติดตามมาเท่านั้น
โลกในอดีตเต็มไปด้วยความหลากหลายทางชีววิทยา (biodiversities)? เมื่อมนุษย์ได้รับสารอาหารหลากหลายขึ้น โภชนพันธุศาสตร์ได้ทำหน้าที่ของมันอย่างทรงประสิทธิภาพ? ยีนมนุษย์พัฒนาสนิพส์มากมายกว่าสิ่งมีชีวิตทุกสายพันธุ์? สิ่งแวดล้อมที่ถูกปรุงแต่งขึ้นผสานกับประสบการณ์ที่เพิ่มขึ้นมากมายส่งผลให้ความฉลาดของมนุษย์พัฒนามากขึ้นอย่างก้าวกระโดด? แต่แล้วในยุคสองร้อยปีที่ผ่านมา? มนุษย์ได้ก้าวเข้าสู่ยุคการทำลายตนเอง
ปัจจุบันความหลากหลายทางสายพันธุ์ลดน้อยลงไปมาก ไม่ต้องไปดูที่ไหนหรอกครับ? ดูที่อาหารการกินของมนุษย์อย่างคนไทยยุคใหม่นี่แหละ? วัฒนธรรมข้าวบริโภคที่เคยมีมากกว่าร้อยสายพันธุ์ในอดีตถึงวันนี้มีข้าวไทยให้บริโภคเหลือถึงสิบสายพันธุ์หรือเปล่ายังไม่แน่ใจ? ผักในตลาดที่เคยมีสารพัดชนิดนับกันไม่หวาดไม่ไหว? มาถึงวันนี้เหลืออยู่เฉพาะผักเศรษฐกิจไม่ถึงสิบชนิด
พันธุศาสตร์ที่เคยสร้างความฉลาดเฉลียวให้กับมนุษย์กลายเป็นกับดักของมนุษย์เองกระทั่งถึงยุคที่นักวิทยาศาสตร์พัฒนาสิ่งมีชีวิตตกแต่งพันธุกรรมที่เรียกกันว่าจีเอ็มโอขึ้น? ส่งผลให้เกิดการทำลายความหลากหลายทางสายพันธุ์ลงอย่างรวดเร็ว? มนุษย์ต่อไปอาจจะต้องบริโภคข้าวโพด? ถั่วเหลือง? ข้าวสาลี? รวมไปถึงสัตว์ที่ถูกกำหนดยีนไว้แล้ว? จะเลือกอาหารชนิดอื่นก็ไม่ได้เพราะติดกับดักทางกฎหมายสิทธิบัตรระหว่างประเทศซึ่งควบคุมให้มนุษย์โลกจำเป็นต้องยอมรับจะเลือกเป็นอื่นไปไม่ได้
อาหารขยะจั๊งฟู้ดส์รวมทั้งอาหารในอุตสาหกรรมใหม่ทั้งหลายล้วนถูกขัดสีกันจนไม่เหลือสารอาหารให้หลากหลายเช่นอาหารในอดีตอีกต่อไปแล้ว? ซึ่งก็น่าจะเชื่อได้ว่าความฉลาดของมนุษย์จะเริ่มลดน้อยลงไปเรื่อยๆ จากการขาดความหลากหลายของสารอาหาร? อย่างไรก็ตามมีนักวิทยาศาสตร์จำนวนหนึ่งขอให้เลิกห่วงในเรื่องนี้เนื่องจากชาติพันธุ์ของมนุษย์จะสิ้นสุดไปก่อนที่มนุษย์จะมีความสามารถพอที่จะอพยพไปสู่ดาวดวงอื่นๆ
ว่ากันว่าสิ่งที่ทำลายอารยธรรมของมนุษย์ลงมีอยู่อย่างน้อยสองอย่างซึ่งล้วนเป็นผลมาจากความฉลาดของมนุษย์ทั้งนั้น? อย่างแรกคือสภาวะโลกร้อนที่มาจากอุตสาหกรรมของมนุษย์ที่ปราศจากการควบคุมได้เปลี่ยนแปลงสภาวะแวดล้อมของโลกจนยากที่จะเยียวยาแก้ไข? อย่างที่สองคือสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นๆ พัฒนาตนเองรวดเร็วขึ้น? ทั้งสัตว์นำโรคทั้งแมลงศัตรูพืชทั้งเชื้อโรคสายพันธุ์ใหม่ๆ ดาหน้ากันปรากฏตัวเป็นข่าวให้ได้เห็นกันบ่อยๆ ก็ไม่รู้เหมือนกันว่าเป็นผลมาจากการที่พวกมัน? ได้รับสารอาหารใหม่ๆ ที่ป้อนให้โดยฝีมือมนุษย์หรือเปล่า
หากเวลาที่มนุษย์จะถึงกาลสิ้นสุดสายพันธุ์ก้าวเข้ามาจริงๆ? วันนั้นอาจจะได้ยินมนุษย์ด้วยกันเองบ่นให้ได้ยินว่า? มนุษย์เราไม่น่าฉลาดขึ้นมาเลย? ฉลาดแล้วโง่? ซึ่งก็ไม่รู้ว่าเรื่องอย่างนี้เป็นวัฏจักรสองของมนุษย์หรือเปล่า? อีกหนึ่งคำถามคือเรื่องไม่เป็นเรื่องเช่นนี้สามารถแก้ไขได้หรือไม่? คำตอบคือแก้ไขได้อยู่แล้ว? โดยมีเงื่อนไขว่าอย่าใช้ความละโมบทางเศรษฐกิจเป็นตัวกำหนดการแก้ไขก็แล้ว
ที่มา : ฉลาดบริโภค เนชั่นสุดสัปดาห์ 30 ต.ค. 52
