ตลาด ขายส้มมากมายไปด้วยส้มหลากหลายสายพันธุ์ ไม่ว่าจะเป็นส้มสายน้ำผึ้ง ส้มโชกุน หรือแม้แต่ส้มสายพันธุ์ต่างประเทศที่เข้ามาตีตลาดบ้านเรา
ย้อน กลับไปในอดีต ชื่อที่อยู่ในใจคนชอบส้มต้องยกให้ส้มเขียวหวานบางมด เพราะมีเปลือกล่อน ปอกง่าย ซังนิ่ม รสหวานแหลมเข้มข้น กว่าส้มที่อื่นๆ
ส้ม บางมดลูกเล็กๆ ปลูกมากในสวนย่านธนบุรีริมคลองบางมด เขตราษฎร์บูรณะและบางขุนเทียน ซึ่งปัจจุบันเป็นเขตทุ่งครุและเขตจอมทอง ส้มจากสวนบางมดเคยสร้างชื่อเสียงมายาวนาน
อดีตคนบางมดทำสวนส้มกัน มาตั้งแต่สมัยปู่ย่าตายายทุกครัวเรือนปลูกกันแทบทุกบ้าน มีพื้นที่สวนส้มเป็นหมื่นๆ ไร่ ดินบางมดปลูกส้มได้ดี มีรสชาติอร่อย ชาวสวนก็ปลูกมาเรื่อยๆ คลองบางมดจึงกลายเป็นเส้นทางลำเลียงผลผลิตส้มจากสวน ขนใส่ลำเรือ นำไปขายที่ปากคลองตลาด สร้างรายได้เป็นล่ำเป็นสัน แต่แล้วก็ต้องคลายชื่อเสียงลงเมื่อแหล่งปลูกส้มบางมดล่มสลายลง เพราะประสบปัญหารุมเร้าหลายด้าน
ในช่วงเวลาหนึ่งชาวสวนบางมดต้อง ละทิ้งอาชีพทำสวนส้มเพราะปัญหาน้ำเค็มหนุน หน้าแล้งมาถึง ระดับน้ำต่ำลง น้ำเค็มหนุนเข้ามาสู่สวนส้ม น้ำจืดจะน้อยเกินไป ส่ง
ผล กระทบต่อต้นส้ม ทำให้เกษตรกรบางรายขาดทุน อยู่ในภาวะล้มละลายยากที่จะฟื้นตัวกลับมาได้อีก ประกอบกับความเจริญของเมือง เมื่อมีการตัดถนนพระราม 2 ย่านบางมด ทำให้ย่านนี้มีตรอก ซอก ซอย เกิดโครงการบ้านจัดสรร โรงงานอุตสาหกรรม เกิดปัญหาสภาพอากาศและน้ำ พื้นที่ทำสวนลดลง ชาวสวนส้มบางมดจำใจขายสวน บางส่วนออกไปหาพื้นที่ทำมาหากินที่อื่น บางรายเปลี่ยนอาชีพใหม่ พื้นที่และคนปลูกส้มลดลงไป ส้มบางมดก็แทบสิ้นชื่อ
แต่ ในวันนี้น่ายินดีที่ ลุงสุพร วงศ์จินดา และชาวสวนบางมดรายอื่นๆ ที่ยังรักในอาชีพและอยากอนุรักษ์ส้มบางมดให้คงอยู่รวมตัวกันในนาม “กลุ่มเกษตรพัฒนาสวนส้มบางมด” เพื่อฟื้นฟูสวนส้มให้กลับมาอีกครั้ง
ครั้ง นี้พวกเขาปรับเปลี่ยนปรับปรุงวิธีการปลูกส้ม โดยหันมาทำสวนแบบชีวภาพ และสวนแบบผสมผสานดั้งเดิม เพื่อปรับปรุงดินและน้ำให้กลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง
“เมื่อก่อน ลุงเคยปลูกส้มแบบใช้สารเคมีมาตลอด ส้มอ่อนแอ คนก็พลอยอ่อนแอตามไปด้วย ช่วงที่ทำให้หยุดทำสวนเพราะส้มเจอ ฝนกรดจากโรงงาน ส้มหล่นเสียหายหมดทั้งสวน ต้องทิ้งสวนไปหนึ่งปี กลับมาปลูกส้มอีกครั้งปี”47 ทีนี้เปลี่ยนวิธีใหม่หันมาทำสวนแบบผสมผสาน ปลูกส้มแบบชีวภาพ ใช้ปุ๋ยชีวภาพ และสารกำจัดแมลงที่ทำใช้เองจากสมุนไพรพื้นบ้าน ส้มให้ผลผลิตดี ดินร่วนซุย น้ำสะอาด สุขภาพก็ดีตามไปด้วย” ลุงสุพรเล่า
“สวนส้มในฝัน” คือชื่อสวนส้มของคุณลุงสุพร เพราะลุงเคยฝันว่าในหลวงรับสั่งให้ทำสวนต่อ ชื่อนี้จึงมีความหมายเป็นกำลังใจให้ลุงสุพรยังทำสวนต่อด้วยใจรัก สวนส้มแห่งนี้จึงเป็นสวนสะอาดปลอดพิษไม่ไกลเกินฝัน สร้างความภูมิใจให้ครอบครัวชาวสวนของลุงสุพรเป็นหนักหนา
น้อง ไอซ์ ด.ช.อานนท์ โกมลวิทย์ หลานชาย เมื่อว่างจากไปโรงเรียน เด็กชายชอบเข้าสวนเพราะได้เล่นสนุกตามแบบของเด็กผู้ชาย ได้กินส้ม ผูกพันกับส้ม และรักส้มบางมด
“ส้มบางมดแท้ๆ จะมีลายหรือที่เรียกว่าขี้กลาก เปลือกบาง บางลูกหวานมากๆ ก็จะมีมดมาเจาะกินน้ำส้มหวานๆ ครับ ลุงเขาจะไม่ใช้สารเคมี แต่จะใช้ปุ๋ยชีวภาพ จะทำให้ส้มแข็งแรง ใบก็จะหนาแข็งแรงกว่าส้มที่ปลูกด้วยสารเคมี และส้มของเราจะหวานกว่าส้มตลาด” น้องไอซ์เล่าอย่างภูมิใจ
บางมดเป็น พื้นที่ติดทะเล มีดินตะกอนทับถมกันมานานเป็นปุ๋ยชั้นดี ดินเป็นแบบลักจืดลักเค็ม เหมาะแก่การปลูกส้มให้ได้รสหวานอร่อย ปัจจัยเหล่านี้จึงทำให้ส้มบางมดมีรสหวานอร่อยกว่าส้มที่อื่นๆ
ส้ม บางมดผลกลมแป้น ผิวสีเขียวอมเหลือง เมื่อแก่จัดชาวสวนจะปล่อยให้ไรแดงลง เกิดลายสีน้ำตาล มีศัพท์เรียกเฉพาะว่า ขี้กลาก เปลือกส้มบางนิ่มไม่แข็ง รสหวาน ซังนิ่ม ทั้งหมดคือความโดดเด่นที่ส้มบางมดมีไม่เหมือนใคร
ผล ส้มที่สวนส้มในฝันของลุงสุพรกำลังออกผลให้คนปลูกได้ชื่นใจ ส้มต้นหนึ่งๆ ต้องมีอายุไม่ต่ำกว่า 3 ปีจึงจะให้ผลคุณภาพดี ชาวสวนส้มต้องรอนานกว่าสิบเดือนนับจากออกดอกบานกว่าผลส้มจะสุกเก็บขายได้
ไอ ซ์ และพี่น้องในวัยเดียวกันช่วยลุงสุพรเก็บส้มในสวนอย่างชำนาญ เด็กๆ ต้องสังเกตขนาดของผลส้ม สีสัน การเก็บต้องใช้วิธีปลิดผลโดยใช้มือจับทางด้านใต้ผลขึ้นไปแล้วหักทับตรง บริเวณขั้วผลไปทางด้านใดด้านหนึ่ง ผลก็จะหลุดออกมาได้โดยง่าย ส้มหวานแค่ไหนน้องไอซ์ชวนดูมดตะนอยตัวน้อยที่วิ่งวนเจาะกินน้ำส้มรสหวาน ยืนยันได้ดีว่าส้มหวานเสียจนมดยังอดใจไม่ไหว มดกินได้ คนก็กินได้อย่างปลอดภัย
การกลับมาของส้มบางมดไม่เพียงเพื่อการ อนุรักษ์พันธุกรรมพืชเฉพาะถิ่นเท่านั้น แต่ยังถือเป็นการฟื้นคืนลมหายใจแห่งสวนย่านฝั่งธนบุรีให้กลับคืนมาอีกทาง หนึ่งด้วย
“เราโชคดีที่มีสวน ยามว่างอยากมาพักผ่อนเราก็มาได้ครับ เวลาเบื่อก็มาเที่ยวสวน ส้มบางมดมีค่าต่อคนบางมด ใครที่ยังไม่เคยกินส้มบางมดก็ต้องมากินที่สวนเกษตรอินทรีย์ หรือสวนส้มในฝันของลุงสุพรครับ ผมจะช่วยอนุรักษ์ส้มบางมด เพราะส้มบางมดใกล้สูญพันธุ์หากินยาก และมีน้อยมากครับ”
ลูกหลานชาวสวนมีส่วนช่วยอนุรักษ์อย่างไร น้องไอซ์เล่าให้ฟังว่า
“ผม จะช่วยรักษาสวนส้มให้อยู่ต่อไป ผมจะช่วยปลูก ศึกษาวิธีปลูก ที่ลุงทำอยู่ดีครับ ส้มบางมดจะได้ไม่สูญหาย เราจะต้องช่วยกันอนุรักษ์เอาไว้ เพราะส้มบางมดมีรสชาติเด่น ส้มบางมดก็ต้องอยู่ที่บางมดถึงจะได้ชื่อว่าเป็นส้มบางมด” เด็กชายกล่าวอย่างภูมิใจ
ติดตามความรักและความ ผูกพันที่ชาวสวนบางมด มีต่อส้มบางมด ผ่านเรื่องราวที่เด็กๆ ลูกหลานชาวสวนร่วมกันถ่ายทอด ในรายการทุ่งแสงตะวัน ตอน สวนส้มในฝัน เสาร์ที่ 30 ม.ค. ช่อง 3 เวลา 06.25 น. www.payai.com ที่มา : คอลัมน์ สดจากเยาวชน ข่าวสด 29 ม.ค. 53
