เมื่อมกราคมที่ผ่านมา กินเปลี่ยนโลกโชคดีได้รู้จักกับคุณไก่เจ้าของสวนส้มอุดมพันธุ์ตอนงาน Good Seed Good Food ครั้งที่สองที่บ้านข้างวัดคุยกันนิดหน่อยก็ให้เกิดความตื่นเต้นว่าคุณไก่ทำสวนส้มปลอดสารพิษไม่ใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช 100 % ในสวนเนื้อที่ร้อยกว่าไร่ มาถึงตอนนี้ทั้งทึ่งทั้งฉงนว่าทำได้จริงมั้ย??? เพราะเราเคยเจอมาหลายครั้งแล้วที่บอกว่าส้มปลอดสารปลอดสารคุยไปคุยมาได้ความว่าล้างสองครั้งล้างน้ำยาแอมเวย์กับล้างน้ำไหลก็มีจึงไม่กล้าเชื่อไม่เต็มใจเชื่อและต้องขอไปดูกับตา
แล้วช่วงสงกรานต์ที่ผ่านมาเราก็ได้ไปลุยสวนกัน สวนส้มอุดมพันธุ์ อยู่ที่อำเภอดอยเต่า ก่อนถึงตัวอำเภอราว 10 กม. หาไม่ยากจากถนนหลักเลี้ยวเข้าซอยไปสักหน่อยก็เริ่มเห็นทิวต้นส้มเป็นแนวและสองสามีภรรยาคุณเอ็กซ์กับคุณไก่รอเราอยู่
คุณเอ็กซ์เป็นตัวหลักในการดูแลสวน คุณไก่เริ่มทำการตลาดขายตรงผ่านหน้าเพจของตัวเอง อาทิตย์หนึ่งๆก็ส่งส้มไปราว 10 ตะกร้า 300 กก. แต่หลักๆแล้วส้มปลอดสารพิษของสวนอุดมพันธุ์ซึ่งเวลาผลผลิตออกมากๆ ตกอาทิตย์ละ 100 ตะกร้า 3 ลำรถ กันทีเดียว ที่ตลกร้ายคือส้มปลอดสารพิษเหล่านี้ต้องส่งเข้าโรงแวกซ์ถึง อ.ฝาง รวมระยะทางร่วมสองร้อยกม.เพื่อขายรวมกับส้มอุดมสารเคมี ฟังแล้วน้ำตาไหล
มาเข้าเรื่องดีกว่าปลอดสารพิษ นั้นปลอดยังไง แค่ไหน สวนส้มขนาดร้อยกว่าไร่ที่คุณเอ็กซ์รับช่วงมาทำต่อจากคุณพ่อ มีต้นส้มหมื่นกว่าต้นแก่สุดคือ 13 ปี 8 ปี 5 ปีตามลำดับ พ่อมาซื้อที่และเริ่มทำสวนส้มเมื่อ 13 ปีที่แล้ว โดยนำต้นพันธุ์มาจากฝาง พร้อมวิธีการดูแลแบบจัดเต็มฉบับสวนส้มเมืองฝาง คุณไก่เล่าว่า ช่วงฉีดยาจะไม่ให้ลูกหลานเดินไกล้สวนกันเลยทีเดียว บางทีก็มีการร้องเรียนจากชาวบ้านในละแวกด้วยว่ามีสารเคมีฟุ้งกระจายชาวบ้านเดือดร้อน เรียกว่าชาวบ้านใกล้เคียงไม่ค่อยปลื้มกันเท่าไร
สองสามปีที่ผ่านมา ส้มราคาตกต่ำลงเรื่อยๆ ขณะที่ต้นทุนไม่มีลดลง คุณพ่อจึงคิดเลิกทำแต่คุณเอ็กซ์เสียดายจึงมารับช่วงต่อ และคิดว่าต้องหาจุดเด่นที่แตกต่างจากสวนส้มที่อื่น และเมื่อมองกระแสสังคมเชื่อว่าวันหนึ่งคนต้องเปลี่ยนจะหันมาให้ความสำคัญสนใจหาอาหารปลอดภัยกินกันมากขึ้น จึงตัดสินใจว่าจะทำส้มไร้สารเคมี จนถึงตอนนี้ 7 เดือนแล้ว ที่เลิกใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชแบบหักดิบ หันมาใช้สารชีวภาพทดแทนทั้งหมด แต่การบำรุงดินให้ปุ๋ยยังใช้ปุ๋ยอินทรีย์ร่วมกับปุ๋ยเคมี NPK สูตรมาตรฐานอยู่ คุณเอ็กซ์บอกว่าส้มเป็นพืชที่กินน้ำกินปุ๋ยดุ ยังจัดการยากมากจำเป็นต้องใช้ปุ๋ยเคมีไปก่อน และมีแผนลดปริมาณเคมีเพิ่มอินทรีย์ทดแทน
ในการกำจัดศัตรูของส้มซึ่งได้แก่ เพลี้ยไฟ ไรแดง รา หนอน ใช้จุลินทรีย์สองชนิดเป็นหลัก คือ บูวาเรีย กับ เมทาไรเซียม ซื้อมาเป็นกระป๋อง แล้วมาเลี้ยงขยายเชื้อเพิ่ม ทดลองเลี้ยงเชื้อด้วยอาหารหลายอย่าง ทั้ง ข้าว ข้าวโพด กากถั่วเหลืองที่ทำน้ำเต้าหู้ ไข่ นม สารพัด ถ้าไม่ต่อเชื้อเองแต่ซื้อเอาทั้งหมดอาทิตย์หนึ่งๆ ไม่ต่ำกว่าสองหมื่นบาทวิธีการใช้ก็คือนำเชื้อจุลินทรีย์ผสมน้ำตามสูตรต่างๆ ไปฉีดพ่นโดยวางบ่อผสมสำหรับฉีดไว้ทั่วแปลงถึง 50 บ่อฉีดกันทุกอาทิตย์ นอกจากนี้ก็เห็นมีห้อยกระบอกน้ำล่อแมลงวันสีทอง กระดาษกาวดักแมลง ใช้กันทุกวิธี คุณเอ็กซ์พยายามหาทางเลี้ยงตัวห้ำตัวเบียนมาช่วยแต่ยังหาวิธีไม่ได้ ไปขอความช่วยเหลือทางราชการไม่เคยได้อะไรกลับมา กระบวนการทั้งหมดนี้เป็นงานทดลองพัฒนาสูตรโดยจ้างที่ปรึกษาซึ่งเรียนและมีประสบการณ์อารักขาพืชด้วยระบบชีววิธีมาทำงานคู่กับคุณเอ็กซ์ เพื่อถ่ายทอดและพัฒนาสูตรการอารักขาส้มในรอบหนึ่งปีทั้งหมดนี้ฟังแล้วต้องบอกว่านี่เป็นความสามารถเฉพาะบุคคลลอกเลียนแบบได้ยากกันเลยทีเดียว คือต้องเอาจริงต้องมีเงินทุนต้องดิ้นรนหาความรู้ด้วยตนเอง
คุณเอ๊กซ์เล่าด้วยความอัดใจว่าพยายามไปขอความช่วยเหลือจากหน่วยราชการสายเกษตรทั้งหลายไม่ว่าจะเป็นส่งเสริมเกษตรอารักขาพืชสถานีทดลองเพื่อขอความช่วยเหลือเรื่องเชื้อจุลินทรีย์การพัฒนาเชื้อเพิ่มประสิทธิภาพเชื้อขอพันธุ์และวิธีการเลี้ยงตัวห้ำตัวเบียนไปจนถึงเสนอตัวเป็นแปลงทดลองร่วมกับหน่วยงานก็ไม่ได้รับการเหลียวแล ฝ่ายอารักขาพืชบอกว่าทำสัก 20 ไร่พอไหวแต่ปลอดสารเคมี 100 ไร่เนี่ยมันเป็นไปไม่ได้ ‘ฟังแล้วรู้สึกมีความหวังมากครับ
การลดละเลิกการใช้สารเคมีของเกษตร ในการผลิตอาหารของบ้านเรา หน่วยงานของรัฐไม่ได้มีความพยายามจะหนุนช่วยจะพัฒนานวัตกรรมให้มันตอบโจทย์ชาวนาชาวสวนชาวไร่เอาเสียเลย เกษตรราชการยังให้คำแนะนำบนความรู้ที่วางอยู่บนฐานคิดว่าไม่ใช้สารเคมีไม่ได้กิน ส่งเสริมการใช้เคมีชนิดที่ไม่รู้ว่าจะไปสิ้นสุดตรงไหนได้เห็นได้ยินมาจนชินก็คือแนะนำการใช้ยาได้ละเอียดระดับยี่ห้อไหนดียังไง ส่วนหน่วยงานวิจัยคิดค้นอะไรที่จะไม่ต้องใช้สารเคมี แทนที่จะหาทางถ่ายทอดให้เกษตรกร ก็ไปให้บริษัทต่อยอดผลิตกลับมาขายให้เกษตรกรแพงๆ ก็ได้แต่กล่าวชื่นชมในความพยายามของสองสามีภรรยาแล้วบอกว่าจะกระจายข้อมูลให้ผู้บริโภคได้เข้าใจได้รู้จักได้ช่วยกันสนับสนุนให้ตลาดโตขึ้นเรื่อยๆ จนถึงระดับที่ไม่ต้องส่งส้มไปแวกซ์ไปขายที่ฝางปะปนกับส้มเคมีชนิดที่น่าจะเป็นพวกที่ไทยแพนเคยเก็บตัวอย่างไปตรวจเก็บ 10 ตัวอย่างเจอกันตกค้างเกินค่ามาตรฐาน 10 ตัวอย่างและแต่ละตัวอย่างเจอไม่ต่ำกว่าสิบห้าสารออกฤทธิ์
ช่วงหนักสุดของการทำส้มปลอดสารพิษคือช่วงนี้แหละเป็นช่วงที่ส้มออกดอกออกผลเล็กๆส้มตามฤดูกาลจะเริ่มติดดอกช่วงเดือน ก.พ.เข้ามา มี.ค.-เม.ย. เรียกว่าวิกฤตสุดด้วยความร้อนเกิน 26 องศาเป็นส่วนใหญ่ ทำให้เชื้อราบิววาเรียเอาชีวิตไม่รอด หนอนก็จะสามารถเข้าไปวางไข่ในดอก หรือเมื่อเป็นผลเล็กๆ ก็จะโดนเพลี้ยโดนไรทำลายเป็นริ้วรอย หรือลูกเล็กบิดเบี้ยว ส้มเป็นผลไม้ที่แม้ถูกศัตรูเล่นงานแต่หากที่ไม่ร่วงไม่ถึงกับแคระแกรนมันก็พยายามเติบโตผลอาจไม่งามไม่กลมดิกสีไม่ส้มสวยสดแถมมีลาย แต่กินได้รสชาติอร่อย
ฤดูกาลของส้มคือฤดูหนาวเริ่มออกดอกเดือนกุมภาพันธ์ เก็บเกี่ยวได้ช่วงปลายปีรวมระยะออกดอกออกผล 9-10 เดือนเราเลยถือโอกาสทำความรู้จักส้มเคมีไปด้วยเลยถามคุณเอ๊กซ์ว่าเขาใช้อะไรกันบ้าง คำตอบที่ได้คือ “โอยยยก็ใช้สารพัดแหละครับศัตรูมันเยอะมันร้ายกาจท่องได้ชึ้นใจแล้วเพลี้ยไฟไรแดงราหนอนต้องฉีดพ่นกันทุกอาทิตย์ ผสมยาหลายชนิดทีเดียวมันจะได้ป้องกันได้ครบ” เราเลยลองเช็คตัวยาที่รู้จักเนื่องจากผลตรวจส้มไอ้สองตัวที่จำได้ติดปากและเป็นแชมเปี้ยนเจอทุกตัวอย่างเจอเยอะเป็นสารดูดซึมคือเราไม่ได้กินส้มทั้งเปลือกมันก็ยังอยู่ถามว่าใช้คาร์เบนนาซิมไหม(สารป้องกันรา) คำตอบคือแน่นอน คลอร์ไพริฟอสล่ะ (กำจัดแมลง) คำตอบก็คือไม่พลาดครับ ฟังแล้วจะสบายใจดีไหมว่าข้อมูลต้นทางปลายทางตรงกัน
แต่ที่เราสบายใจที่สุดคือเราได้พบแล้วจริงๆพบส้มที่พอจะวางใจได้ว่าน่าจะมีสารตกค้างน้อยลงไปเรื่อยๆ จนถึงไม่มีในที่สุด พบสวนส้มอุดมพันธุ์ที่เจ้าของสองสามีภรรยา คุณเอ็กซ์ คุณไก่ ตั้งใจพัฒนานวัตกรรมการดูแลป้องกันศัตรูส้มแบบไม่ใช้สารเคมี และไม่มีตัวช่วยจากหน่วยราชการ แต่ด้วยฐานะครอบครัวที่พอจะลงทุนได้ทำให้ทั้งคู่สามารถดิ้นรนทำเรื่องท้าทายเช่นนี้ได้ ทีนี้ก็เป็นเรื่องของเราคนกินที่จะต้องดิ้นรนหาทางกิน ด้วยการสนับสนุนตรงต่อคนตั้งใจปลูกส้มคุณภาพดีปลอดภัยแม้ไม่สวยงามและรสชาติเป๊ะๆ แบบใช้สารเคมีสั่ง ก็ยังหวังด้วยว่าการบุกเบิกนี้จะทำทางให้กับเกษตรกรสวนส้มทั้งใหญ่น้อยให้เราได้มีส้มที่พอกิน ได้มีสภาพแวดล้อมที่ไม่อบอวลด้วยสารเคมี ณ ที่ซึ่งสวนส้มตั้ง อยู่เราต้องฝัน ต้องผลักดันและหาของดีๆ กินกันต่อไปครับ
ตอนนี้มีส้มนอกฤดูทยอยออกมาพร้อมให้สั่งซื้อได้แล้วครับ ติดต่อฝ่ายขายคือคุณไก่โดยตรงได้ที่ 083-7666623 และ 081-6593414
***
